a sage, a wise person, a scholar
in tlamatini tlauilli ocutl, tomaoac ocutl apocio, tezteatl, coiaoac tezcatl, necoc xapo, tlile, tlapale, amuxoa, amoxe, tlilli, tlapalli, utli, teiacanqui, tlanelo, teuicani, tlauicani, tlaiacanqui = The wise man [is] exemplary. He possesses writings; he owns books. [He is] the tradition, the road; a leader of men, a rower, a companion, a bearer of responsibility, a guide. (central Mexico, sixteenth century)
yn ipan 3. calli xihuitl. 1573. años. yn ohualla mexico. tenochtitlan yn tlacatl huehue Don Antonio. valleriano. tlamatini momachtiani Juez gouernador. = in the year 3 House, 1573, that the lord don Antonio Valeriano the elder, sage and scholar, came to Mexico Tenochtitlan appointed judge-governor in Tenochtitlan (1608, Central Mexico)
Don Antonio valeriano... amo pilli çan momachtiani tlamatini yn itechpa Latin tlahtolli ynin ymontzin yn tlacatl Don diego huanitzin = don Antonio Valeriano... not a nobleman but a scholar learned in the Latin language. He was a son-in-law of the lord don Diego Huanitzin. (central Mexico, early seventeenth century)
tlamatini = 'one who knows things' -- Fernando Alvarado Tezozomoc described don Antonio Valeriano as a tlamatini; Valeriano is a scholar named in Sahagún's work and also appears in the list of students mentioned in fray Juan Bautista's 1606 Sermonario.
yhuan oquihtoq̃. yn tlamatinime in Astrologos.me. oquinezcayoti ynic no yhuan ypampa yn iuh omochihuin. ce ciudad. huey altepetl polihuiz = And the wise men and astrologers said that also because this happened it was a sign that a city, a great altepetl will perish (central Mexico, 1611)
Auh xicmocujtlavi in tlilli, in tlapalli, in amuxtli, in tlacujlolli: intloc innaoac ximocalaquj in iolizmatque, in tlamatinj = And take care [to understand] the writings, the books, the paintings. Enter with the prudent, the wise (central Mexico, sixteenth century)
Nican umpeua y çaçanillatolli yn quitlali ce tlamatini ytoca Esopo: yc techmachtia yn nematcanemiliztli = Here begin the fables set down by the sage called Aesop to teach us to live an orderly life. (sixteenth century, central Mexico)
Del hombre favorecido por los tlamantini. "Un hombre pobre se encuentra con los brujos tlamantini y lo favorecen al revelarle la existencia de dinero. Se vuelve rico." (Escuchado en Xico, Ver. Smith, 1968.)
oquitohuaya yn tlamatinime ynic omochihuazquia yn itlamahuiçoltzin yn totecuyo Dios yn otlayohuazquia noço hotlaluliniquia[sic] yn tleyn itlaçotlaniquilitzin yn totecuyo Dios yn mochihuazquia = decían los sabios que iba a ocurrir un acontecimiento de nuestro señor Dios, se iba a obscurecer o iba a temblar, o lo que fuera la amada voluntad de nuestro señor Dios (Tlaxcala, 1662–1692)
1560 años hiei tzontli ipan caxtolpohuali xihuitl yhuan hieipohuali xiuhtin oquimacicayttac yn impeticion yn yehuatl tlazoteucpili yn mahuiztlamatini yn Alonso de Zorita yn imahuiztlacaquini in magestad tlazomahuiztlatohuani in ipan nican yn iteuctlacacoyan = 1560 años mil quinientos sesenta años vió perfectamente la petición del apreciado teucpili el mauiztlamatini [Doctor Alonso de Zorita y respetable mauiztlacaquini [oidor] de su magestad el respetable tlatohuani aquí en la real audiencia (Ciudad de México, 1560)
Quenin quitolo ca topantian mochtin tlamatinime? = Cómo se dice que en nuestros tiempos todos somos sábios? (México, s. XIX)